وقتی صحبت از مهندسی لوله‌کشی می‌شود اولین تصویر ذهنی چیست؟ مردانی با لباس کار، ابزار در دست و درگیر با پروژه‌های ساختمانی بزرگ؟!
این تصویر این روزها در حال دگرگونی و پوست‌اندازی است. صنعت لوله‌کشی سال‌هاست از انحصار مردان خارج شده و صدای تازه‌ای از دل این صنعت به گوش می‌رسد: صدای زنان. زنانی که آمده‌اند تا در میدان حضور داشته باشند و حتی بتوانند صنعت تأسیسات را متحول کنند.
حضور ۲ درصدی زنان در حرفه لوله‌کشی
با اینکه سال‌هاست صحبت از تنوع جنسیتی در مشاغل فنی به میان می‌آید، اما حضور زنان در حرفه لوله‌کشی همچنان اندک است. در ایالات متحده، طی پنج سال گذشته، سهم زنان در این حرفه بین ۲ تا ۳.۵ درصد در نوسان بوده و با وجود پیشرفت‌های تدریجی از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱، این عدد در سال ۲۰۲۳ دوباره به ۲.۵ درصد کاهش یافته است.
این آمار در حالی است که طبق برآوردهای اداره آمار کار آمریکا (US Bureau of Labor Statistics)، تا سال ۲۰۳۱، سالانه بیش از ۴۸ هزار فرصت شغلی جدید در زمینه لوله‌کشی ایجاد خواهد شد؛ شکافی بزرگ در بازار کار که می‌تواند با ورود بیشتر زنان پر شود.
یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های ورود به حرفه لوله‌کشی برای زنان، اختلاف کم دستمزد میان زنان و مردان در این شغل است. در سال ۲۰۲۱، زنان شاغل در لوله‌کشی به‌طور میانگین ۹۱ درصد درآمد مردان را کسب می‌کردند؛ این در حالی است که این نسبت در دیگر صنایع آمریکا حدود ۸۴ درصد بود. چنین عددی می‌تواند لوله‌کشی را به گزینه‌ای جذاب برای زنانی تبدیل کند که به دنبال یک شغل تخصصی با درآمد مناسب و تبعیض کمتر هستند.
جالب اینکه اگرچه فقط حدود ۲.۵ درصد از لوله‌کش‌های شاغل در آمریکا زن هستند، اما ۱۳ درصد از کارآموزان رسمی این رشته را زنان تشکیل می‌دهند. این یعنی علاقه‌مندی به ورود در حال رشد است، اما موانع ساختاری همچنان مانع از آن می‌شود که این علاقه‌مندی به شغل تمام‌وقت تبدیل شود.
بیشتر بخوانید: سوپر ماریو؛ قهرمانی ۴۰ ساله از دل لوله‌ها
مهندسی از زاویه‌ای دیگر
این تغییر و تحولات در بطن جوامع شرقی نیز در حال رخ دادن است. بر اساس گزارش منتشر شده در شماره مارس ۲۰۲۵ مجله انجمن لوله‌کشی هند، در چند سال گذشته، شاهد حضور پررنگ و مؤثر زنان در عرصه مهندسی لوله‌کشی بوده‌ایم. زنانی که با جسارت، پشتکار و دانش فنی بالا، مسیرهای تازه‌ای را گشوده‌اند و فضاهایی را که پیش‌تر کمتر به آن‌ها تعلق داشت، از نو تعریف کرده‌اند.
ورود زنان به حوزه‌ای فنی مانند لوله‌کشی فقط به معنای افزایش آمار نیروی کار نیست؛ بلکه مساوی است با زاویه‌ای جدید به حل مسائل مهندسی. زنان با دقت‌نظر، رویکردهای خلاقانه و توجه به جزئیات، طراحی‌های هوشمندانه‌تری ارائه می‌دهند. نگاه متفاوت زنان به چالش‌ها، باعث شده در بسیاری از پروژه‌ها، راه‌حل‌هایی نوآورانه و کارآمدتر ارائه شود.
این تنوع نگاه، به نیروی محرکه‌ای برای بهبود بهره‌وری، ارتقای استانداردها و حتی ارتقای کیفیت خدمات در صنعت لوله‌کشی تبدیل شده است.
گزارش نشریه لوله‌کشی هند امروز (Indian Plumbing Today) نشان می‌دهد که مسیر تغییر برای زنان در هیچ کجای دنیا ساده نبوده است. بسیاری از آن‌ها با موانع فرهنگی، تبعیض‌های شغلی و نبود فرصت‌های برابر مواجه بودند اما آنچه امروز دیده می‌شود، نتیجه سال‌ها تلاش، مطالبه‌گری و ثابت‌کردن توانمندی‌ها در میادینی است که زمانی بسته بود.
از مدیران پروژه‌های کلان گرفته تا مهندسان طراح سیستم‌های تاسیساتی در بیمارستان‌ها، هتل‌ها و مجتمع‌های مسکونی بزرگ، زنان نقش‌هایی کلیدی ایفا می‌کنند و حضورشان نه فقط نماد عدالت جنسیتی، بلکه نشانه‌ای از بالندگی این صنعت است.
این روایت تنها درباره زنانی نیست که امروز در خط مقدم مهندسی لوله‌کشی فعالیت می‌کنند. این داستان درباره نسل بعدی است؛ دخترانی که با دیدن این الگوهای موفق، باور می‌کنند که «می‌توانند». می‌توانند مهندس شوند، می‌توانند در صنایع سخت و فنی بدرخشند و می‌توانند مرزهای توانایی را جابه‌جا کنند.
حرکتی که قابل توقف نیست
شرکت‌های پیشرو در حوزه تاسیسات و مهندسی، حالا بیش از هر زمان دیگری متوجه مزیت رقابتی تنوع جنسیتی شده‌اند. حضور زنان در تیم‌های طراحی و اجرایی، فضاهایی تازه برای خلاقیت، تعامل و نوآوری باز کرده و این فقط آغاز راه است.
زنانی که لوله‌کشی را بازتعریف کرده‌اند، نه فقط در حال نصب اتصالات و طراحی شبکه‌ها بلکه در حال ساختن آینده‌ای هستند که در آن کلیشه‌ها جایی ندارند و شایستگی‌ها حرف اول را می‌زند.
این مقاله در شماره ۵۸ نشریه مجری منتشر شده است. مجری تنها نشریه فارسی‌زبان ویژه مجریان تأسیسات و مهندسان ناظر است که از سال ۱۳۸۱ با هدف ارتقای دانش فنی منتشر می‌شود. این نشریه که به‌طور رایگان در اختیار متخصصان صنعت قرار می‌گیرد، بستری برای انتقال دانش به‌روز، معرفی راهکارهای نوین و تقویت ارتباط میان فعالان این حوزه است.